Plukken en veerbeschadigend gedrag
Het zelf beschadigen of uittrekken (plukken) van veren is een helaas veel voorkomend en frustrerende aandoening bij met name kromsnavels. De afwijkingen aan de veren kunnen uiteenlopen van lichte beschadigingen aan enkele veren tot het compleet uittrekken of afbijten van alle lichaamsveren.
Plukken en veerbeschadigend gedrag zijn geen ziektes op zichzelf, maar symptomen van een onderliggend probleem. Er zijn veel factoren die een rol kunnen spelen bij het ontstaan van dit afwijkende gedrag. De oorzaken kunnen verdeeld worden in lichamelijke oorzaken en psychische oorzaken. Ook kan het zijn dat er sprake is van zowel een lichamelijke als een psychische oorzaak. Soms is ook de oorspronkelijke oorzaak al lang verdwenen, maar gaat het gedrag toch door.
Lichamelijke oorzaken
Huid- en veerfollikelontstekingen door infecties (door bacteriën, virussen zoals bijv. PBFD/Circovirus & Polyomavirus of schimmels/gisten)
Huidirritatie door chemische stoffen (bijvoorbeeld nicotine via de handen van de eigenaar, rook of geurverdampers) en misschien ook allergische reacties.
Verkeerde luchtvochtigheid
Pijn door bijvoorbeeld lever-, nier- of alvleesklierziektes, skeletproblemen, tumoren, ontstekingen
Activiteit legapparaat
Parasieten: Zowel ecto-parasieten (luizen/mijten die op de huid en/of veren leven) als endo-parasieten (darmparasieten zoals Giardia) kunnen leiden tot VBG. Het is echter een weinig voorkomende oorzaak bij in huis levende kromsnavels
Kortwieken
Trauma
Psychische oorzaken
Wanneer het VBGplukken en veerbeschadigend gedrag wordt veroorzaakt door psychische problemen, is er vaak sprake van een complex probleem met meerdere factoren die invloed hebben op het gedrag. Invloeden tijdens de ontwikkelingsfase, neurochemische afwijkingen, problemen met de socialisatie, omgevingsfactoren, karaktereigenschappen, hormonen, erfelijke aanleg, en aangeleerd gedrag kunnen allemaal een rol spelen.
Veel voorkomende oorzaken die kunnen leiden tot psychische problemen resulterend in plukken en veerbeschadigend gedrag, zijn een voor het individu verkeerde huisvesting, gebrek aan sociale contacten met andere vogels/eigenaar of verkeerde/ongewenste sociale interactie met andere vogels/eigenaar, gebrek aan (kooi)verrijking en foerageermogelijkheden, onnatuurlijk dag-nacht ritme, verveling, verlatingsangst, een voor het individu beangstigende of onvoorspelbare omgeving, veerbeschadigingen door vallen of verkeerd kortwieken.
Aanpak bij plukken en veerbeschadigend gedrag
Het is belangrijk om bij het aanpakken van plukken en veerbeschadigend gedrag eerst uit te zoeken of er sprake is van een lichamelijke component. Dit kan gaan om de onderliggende lichamelijke oorzaak van het gedrag, maar ook om door het gedrag opgetreden complicaties (bijvoorbeeld geïnfecteerde beschadigingen van de huid).
Om een lichamelijk probleem aan te tonen of uit te sluiten is naast een uitwendig lichamelijk onderzoek vaak ook aanvullend onderzoek nodig (bijvoorbeeld microscopisch onderzoek van de huid, ontlastingsonderzoek, röntgenfoto's, bloedonderzoek, etc.). Als er een lichamelijke afwijking wordt gevonden, moet deze eerst voor zover mogelijk behandeld worden. Daarnaast is het uiteraard bijzonder belangrijk om de factoren die invloed kunnen hebben op de psychische afwijkingen die kunnen leiden tot plukken en veerbeschadigend gedrag in kaart te brengen. Als de mogelijke oorzaken van psychische problemen bekend zijn, kan geprobeerd worden om door aanpassingen in de leefomstandigheden, voeding, sociale interacties en eventueel door middel van gedragstherapie het gedrag te laten verbeteren. Als dit allemaal niet helpt, kan overwogen worden om naast deze aanpassingen (dus niet in plaats van deze aanpassingen), met bepaalde medicatie in te grijpen; Dit betreft meestal een behandeling met psychofarmaca (antidepressiva, angstremmers, etc.).
Soms is het nodig om het plukken echt direct te stoppen, met name bij vogels die ook wonden veroorzaken of alle jonge veren direct weer kapotbijten. Dit kan bijvoorbeeld door het aanbrengen van een kokerkraag, schotelkraag of een jasje. Hoewel veel vogels redelijk snel wennen aan een kraag, zijn wij vanwege de aantasting van het welzijn wel terughoudend bij het gebruik van kragen.